Nga Erion Delvina
Vendimi për ta zgjatur spektaklin dhe garën e “Big Brother Vip Albania” më tepër se sa parashikimi fillestar 100-ditësh, nga sa u tha nga drejtuesja e programit në ditën e shpalljes së këtij vendimi u motivua me shikueshmërinë, pëlqyeshmërinë dhë kërkesat e larta për reklamim. Ky ishte një ndryshim i brendshëm i vendimmarrjes së autorëve dhe organizatorëve të programit, i ndikuar nga sinjalet e matshme dhe, hamendësojmë- pozitive, që u vinin së jashtmi. Hapësira televizive që u dedikohej temave dhe personazheve, ndodhive dhe episodeve të lidhura me këtë garë dhe spektakël, që shtrohen në emisionet e mëngjesit, në emisionin e mesditës, atë të pasdites dhe te emisionet e dedikuara satelitore të “BBV” si “Big Brother Fan Club”; ndarja me dy mbrëmje javore të spektaklit në dallim nga tradita e spektakleve të mëparshme me vetëm një të tillë, përpos faktit që gjysëmorëshi i përmbledhjes ditore dhe dy kanalet e dedikuara të transmetimit të drejtpërdrejtë të shtëpisë vijonte rregullisht; prania e kërkuar dhe e vazhdueshme e ish-garuesve të BBV në emisionet e fundjavës apo edhe të javës; popullariteti në hapësirën virtuale i spektaklit; risjellja e personazheve të garës përmes imitimit apo formave të tjera të satirës në emisionet humoristike ose info-argëtuese, përbëjnë një volum të madh, si në drejtim të shtrirjes kohore të programacionit të dedikuar aq edhe të të prurave të gjithfarllojta (informacion, tema, para, etj.) nga BB.
Këto vetëm sa tregojnë se televizioni, për motive të forta- të cilat asnjëherë nuk mund t’i dimë të plota pa një kërkim gjithashtu të plotë-, nuk i druhet renditjes në pararojë të këtij programi duke e konsideruar si vagonin sezonal të të gjitha programeve të veta.
Suksesi i Big Brother Vip Albania, vjen kështu si një rikonfirmimim i përditësuar i shikueshmërisë dhe pëlqyeshmërisë nga formate të tilla të ngjashme (që herë emërtohen si “reality show”, “reality gameshow”, “reality game-doc”, “performative reality”, me një mbështetje të stimuluar në realitet, të tjera herë si “factual show”, “game-doc”, “factual entertainment”, “popular factual television”, “event-TV”) po korrin anekënd kontinentit nga pikëpamja e shikueshmërisë dhe përkthimit në kërkesa për reklamime, çfarë nënkupton sigurim të ardhurash. Ky sukses kontekstualizohet e mbase edhe tejkalohet në rastin shqiptar.
Unë besoj se një sukses i tillë televiziv do ta ndikojë (në mos e pastë bërë) edhe komunikimin politik në tërësi, strategjitë dhe taktikat e marketingut politik në Shqipëri. Njerëzit e “fabrikomunikimit” politik janë duke ndjekur në heshtje se çfarë, si dhe pse pëlqehet nga publiku vendës, sidomos nga ai në moshë zgjedhore, dhe si, nën këto ligjësi që mund të parapërpunohen, mund të paketohet komunikimi politik i subjektit për të cilin punojnë. Një dyshim më thotë se këtë e bënin edhe më parë, me formatet e thjeshta të Big Brother-it.
Me këtë nuk kam parasysh që një politikan, të nesërmen e suksesit të “Big Brother Vip Albania” do të shkopsisë kravatën e tij të vjetëruar, do të copëtojë fjalimet e hedhura në letrën A4, do të braktisë teatralitetin ligjërimor përpara kamerave sa herë mban fjalimet përkatëse në seancat plenare, sa herë reciton në deklaratat apo konferencat e shtypit, sa herë bën të ditur qëndrimin e grupit të tij në komisionet parlamentare që filmohen nga sistemi i ri audio-video i godinës së Kryesisë, apo sa herë vetëftohet në studio, dhe do të ngjyrosë në “veten e tij të re”, të krijuar nga makineria e komunikimit politik, një vete të re e të ngjashme me banorin e një shtëpie “Big Brother” ku ai do të përzjejë frazat e rënduara teknike të amendimit të nenit 37 të ligjit 128, me modelin e bokseve më të parapëlqyera për meshkujt përgjatë verës së shkuar, domosdoshmërinë e rregullimit të krevatit të tij përpara se të dalë prej shtëpisë, reflektimin në ndryshimet ligjore të mendimit të ekspertëve dhe rëndësinë e një jete të shëndetshme seksuale. Duke mos patur parasysh sa më sipër, nuk duam të themi që kjo është e pamundur. Kjo është e mundur, por për këtë nuk mund ta rrahim gjoksin me siguri të plotë.
Së pari, e marrim me mend si të mundshme sepse “Autenticiteti”, i kuptuar si rendje e qëllimtë për distancë të shkurtuar të aktorit politik me popullin e tij përmes theksimit të ngjashmërive dhe “investimit” drejt reales, drejt dukjes reale, drejt “vërtetësisë” si kriter i cilësive të reja të përfaqësimit, njëherësh edhe si investim për distancë të shtuar me elitat dhe theksimin e dallimeve me ta, përbën një prej koncepteve themelore të komunimit politik në kapitullin e tij të ri (dydekadëshi i fundit), që prej kur botohej “Media and the Restyling of Politics” (2003).
Dozat e shtuara të emocionit dhe publicizimi i privates janë dy tiparet kryesore shoqëruese që i shërbejnë këtij drejtimi. Emocionalizimi i politikës ka ardhur si përgjigje për një bindje të përgjithshme se politika e kishte humbur ndjeshmërinë dhe konsiderohej e ftohtë, ndërsa personalizimi, që duhet parë si nënkategori e estetizimit të komunikimit politik- triumfit të formës: ose, së paku, të mbikujdesit për formën- si ofrimi i individit fizik, që mundëson thjeshtëzimin, “dumbing down” të komunikimit të politikës dhe zbritjen prometeane të saj në Tokë mes të ngjashmëve, detyrimisht e paketuar në standardet e kulturës popullore.
Së dyti, sepse politika dhe komunikimi politik, sidomos në fazën e “amerikanzimit/profesionalizimit” të tij, që do të thotë në epokën e tanishme, përherë e më pak tregohen indiferentë ndaj fenomeneve kulturore, të tilla si procesi i krijimit të segmenteve të audiencave besnike ndaj një apo një tjetri produkti të medias ose të shoqërisë. Ka fort të ngjarë që pasi u la pas teatri e retorika politike teatrale, kur kinemaja dhe reklamat po korrnin sukses, kryesisht përmes “pop culture”, elementët propagandistikë, sound-bitet politike dhe reklama politike të jenë ngritur në një nivel më sipëror; më pas, me krijimin e agjencive serioze mediatike, më serioze u bë edhe vëmendja e kushtuar ndaj “kornizimit”, “menaxhimit të lajmit”, “pseudo-lajmit” e me radhë. Artet skenike dhe figurative nuk bëjnë përjashtim: politikanë që kërcejnë përpara kamerave, kolona zanore fushatash, kujdes vizual profesional për posterat dhe banner-at, etj. Elementë të spektaklit, në vetvete, janë pjesë e komunikimit politik. Si mund të mungonin elementë të një spektakli të suksesshëm si BBV?
Së treti, e mundshme sepse politika dhe “Big Brother”, nuk janë pa pikëtakime. Në termat e studiuesit të Universitetit të Lidsit dhe të Oksfordit, Stefan Kolemanit, i cili i ka kushtuar dy studime të vëmendshme pikëtakimeve mes Big Brother dhe komunikimit politik, në 2003 dhe në 2005, Big Brother-i, edhe pse përmbajtësisht i pangjashëm me proceset politike, veçon disa pikëtakime qënësore: Banorët e “shtëpisë së kamerave” dhe garuesit për mandate parlamentare, të këshillave bashkiake ose të drejtimit të bashkive, strategjitë performuese për të krijuar bindjen ndër votues se ata janë më të mirët, më të duhurit, më të drejtët, i kanë të ngjashme. Palët e mbështesin ligjërimin e tyre mbi vetëdeklarimet që për bazë kanë si cilësi avantazhuese: qëndrueshmërinë, sinqeritetin dhe autenticitetin (për të cilin folën më sipër); sfidojnë shikuesit për të gjetur të çara në parzmoren morale (“moral armour”); kanë të përbashkët varësinë ndaj pjesëmarrjes vullnetare të masave; përqafojnë sjellje dhe qëndrime që synojnë të arrijnë fitoren dhe të shmangin humbjen dhe të dy palët janë “të mbyllura” në një lojë vendimmarrjen për largimin e parakohshëm nga e cila e kanë të barazuar me humbjen. Në anën tjetër, Big Brother-i tërheq vëmendjen e studiuesve me avantazhin e tij konkurrues që ka në drejtim të energjive pozitive të përfshirjes dhe pjesëmarrjes që çliron. Big Brother-i aktivizon, ringjall, përfshin, u jep jetë mungesave të dyshimta që procesit politik bashkëkohor i mungojnë. Në këtë kuptim ai është gjysma tjetër, është procesi i një tjetër lloji demokracie, “i demokracisë kundërfaktuale”: përkundër komplikimit në rritje të procesit demokratik dhe ngurtësimit të gjuhës politike Big Brother-i vjen i thjeshtë për t’u kuptuar dhe për t’u diskutuar; në vete ai tërheq dhe i përfshin të rinjtë, për dallim nga të gjitha të dhënat që dëshmojnë se mes politikës dhe përfshirjes së të rinjve në të ekziston një krizë ku të dytët ndjehen të papërfaqësuar e të përjashtuar; formati synon argëtimin, mirëqenien, kënaqësinë, duke i kaluar detyrimin dhe interesin vetjak, kategori karakteristike të proceseve të përfshirjes në politikë, në plan të dytë. Këto të dhëna Kolemani i mbështet edhe mbi matje konkrete të audiencave të BB dhe sjelljet e tyre votuese. Big Brother-i, në dallim të dukshëm nga procesi politik, mbart aftësinë e të krijuarit të një marrëdhënieje mes të ndjekurit/të parit/transparencës, të votuarit dhe pasojave të dukshme të votimit të tyre. Pikërisht kjo marrëdhënie krijon audienca ndërvepruese dhe entuziazëm ndërveprues midis tyre, çfarë politikës i mungon. Nga suksesi i Big Brother-it për përfshirjen dhe ndërveprimin e audiencave, krijohet bindja se edhe në komunikimin politik, kombinimi i stilit të komunikimit politik me atë popullor mund të çlironte energji qytetare të atrofizuara prej kohësh, që nga kohërat kur një bindje e rrejshme se politika është diçka formale, teknike, e largët, është rrënjosur. Pikërisht për këtë, nga sa thamë më sipër,
Së katërti, e mundshme, – këtu shtoj tezën tjetër hipotetike- sepse tanimë vërehet një prani në shtim e elementëve të komunikimit politik të përputhshme e të përshtatura me “ligjësitë” e audiencave besnike të formateve si BBV e që njëherësh janë edhe publik i interesuar në zhvillimet politike (përkundër nga ç’mendohet, e këtë e vërtetojnë kryesisht studimet në e-democracy të Coleman-it) “Ka njerëz që thonë se…” pyetësorët që Kryeministria ka shpërndarë për të nxitur ndërveprimin publik, videolive-t me pyetje-përgjigje dhe matja e pëlqyeshmërisë së publikut për ministrat, i takojnë bllokut të taktikave që ngjashëm me BB, synojnë ndërveprimin me audiencat; filmimi dhe publikimi i një prapaskene me dhuratën e vizitës së Presidentit turk, videolive-t nga shtëpia me veshje jozyrtare, zhurma e një filxhani që derdhet gjatë një videolive-i nga zyra, kryetari i opozitës që gatuan në praninë e bashkëshortes, kryeministri që shoqërohet me një grua të thjeshtë e komunikon me një regjistër popullor në mesin e të pastrehëve të cilëve sapo u ka përfunduar rindërtimi i banesave të reja, shmangia e politikanëve të tjerë nga kuadri i kameras sapo shtoi komunikimin me tone emocionale përgjatë dy momenteve më të vështira politike: pandemia dhe tërmeti, takimet e filmuara me peshkatarë, punonjës, bujq etj. e të transmetuara live në fushatën e prillit; prania e shtuar e bashkëshorteve, fëmijëve dhe kafshëve shtëpiake; prania e rutinave deri dje të padukshme si pazari, ecja sportive, janë disa prej taktikave të tjera që dëshmojnë emocionalizimin dhe autetincitetin.
Marrim me mend dhe ngremë pritshmëri, që në mënyrë të veçantë dy-tre individë politikë të Partisë Socialiste, do ta reflektojnë në strategjitë dhe taktikat e tyre të komunikimit suksesin e BBV-së. Nuk ka asnjë rëndësi nëse informacioni se kryeministri do ta përshëndesë natën finale të spektaklit është ose jo i vërtetë: ky informacion rrodhi në mënyrë të papritur në disa portale. Në mënyrë të vazhdueshme, prej menaxhimit të fushatës së komunikimit të pastërmetit, pandemisë dhe zgjedhjeve të prillit, kryeministri është duke peshkuar në liqenin e ndjekësve politikë të Big Brother-it, për të cilët studimet tregojnë se janë më të interesuar për politikë nga ç’mendohet, më pak cinikë nga ç’thonë, më pjesëmarrës në politikë nga ç’mendohet, më nevojtarë për t’u përfshirë në politikë nga ç’mendohet, më shumë gra se sa burra- ndrysha nga ç’thonë disa njerëz, më shkollim më të plotë dhe me grupmoshë më te re nga sa thonë disa njerëz (përdorëm qëllimisht togfjalëshin “disa njerëz thonë” të pyetësorit për këshillimin kombëtar).
